Με την σύμβαση χρησιδανείου, η οποία δεν υπόκειται σε κανένα τύπο και μπορεί να συνάγεται και σιωπηρώς, ο χρήστης παραχωρεί στον χρησάμενο, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, χωρίς αντάλλαγμα, πράγμα κινητό ή ακίνητο, όπου ο χρησάμενος έχει την υποχρέωση να αποδώσει το πράγμα στον χρήστη μετά την λήξη της σύμβασης (άρθρο 810 ΑΚ).
Α. Αν συμφωνήθηκε «αντάλλαγμα», η σύμβαση δεν χαρακτηρίζεται ως χρησιδάνειο, αλλά συνήθως, ή ως μίσθωση, ή άλλη μικτή σύμβαση, μη ρυθμιζόμενη από τις διατάξεις περί χρησιδανείου. Ως αντάλλαγμα, θεωρείται κάθε παροχή, που λαμβάνει ο χρήστης δυνάμει της σύμβασης, ως και κάθε ωφέλεια, που έχει αυτός από την χρήση του πράγματος από τον χρησάμενο, εφ όσον αυτή, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, είναι τόσο σημαντική, που να αφαιρεί από την πράξη του χρήστη τον χαρακτήρα της αγαθοσύνης, που οριοθετεί το χρησιδάνειο από τις άλλες συμβάσεις. Η παροχή του χρήστη συνίσταται συνήθως σε πράξη αυτού και ειδικότερα, στην παράδοση του πράγματος, δηλαδή της φυσικής εξουσίας επ' αυτού, αλλά δεν αποκλείεται να συνίσταται και σε παράλειψη ή ανοχή του χρήστη (ΑΠ 407/2009, ΑΠ 672/2005).
Σημείωση 1
Τόσο το χρησιδάνειο, όσο και η μίσθωση πράγματος, έχουν ως αντικείμενο την παραχώρηση της χρήσης πράγματος σε άλλον, διαφοροποιούνται δε μόνον ως προς το ότι στο μεν χρησιδάνειο ο χρησάμενος δεν καταβάλλει αντάλλαγμα στο χρήστη για τη χρήση του πράγματος, στη δε μίσθωση ο μισθωτής καταβάλλει στον εκμισθωτή μίσθωμα (ΑΠ 869/2010).
Β. Ο χρήστης ευθύνεται μόνο για δόλο και βαριά αμέλεια (άρθρο 811 ΑΚ). Ο χρησάμενος δεν ευθύνεται για φθορά ή μεταβολές του πράγματος, που προέρχονται από την συμφωνημένη χρήση (άρθρο 814 ΑΚ). Ο χρησάμενος φέρει τις συνηθισμένες δαπάνες για τη συντήρηση του πράγματος. Για άλλες δαπάνες έχει αξίωση σύμφωνα με τις διατάξεις για τη διοίκηση αλλοτρίων και έχει δικαίωμα αφαίρεσης πριν από την απόδοση του πράγματος (άρθρο 813 ΑΚ).
Γ. Το χρησιδάνειο, αν δεν ορίστηκε η διάρκεια της σύμβασης, λήγει μόλις ο χρησάμενος κάνει χρήση του πράγματος, ή περάσει ο χρόνος κατά τον οποίο μπορούσε να κάνει χρήση (άρθρο 816 ΑΚ, ΑΠ 1133/2018).
Σημείωση 2
Από τον συνδυασμό της διάταξης του άρθρου 810 ΑΚ με αυτή του άρθρου 816 ΑΚ προκύπτει, ότι αν το χρησιδάνειο ορίστηκε για αόριστο χρόνο η σύμβαση λύνεται με καταγγελία από τον χρήστη, αρκεί να μην ασκείται το δικαίωμα καταγγελίας άκαιρα και επιζήμια (άρθρα 200, 288 ΑΚ, ΑΠ 449/2014, ΑΠ 1913/2008, ΑΠ 1779/1995).
Σημείωση 3
Μετά την λήξη, ή λύση, της σύμβασης χρησιδανείου, εάν ο χρήστης είναι κύριος του πράγματος που χρησιδανείσθηκε, μπορεί να αναζητήσει αυτό, είτε με την αγωγή από το χρησιδάνειο, είτε με διεκδικητική που βασίζεται στο δικαίωμα κυριότητας. Σε κάθε περίπτωση, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 810, 816, 817 και 288 ΑΚ προκύπτει ότι το δικαίωμα του χρήστη για αναζήτηση του πράγματος πρέπει να ασκείται όπως επιβάλλεται από την καλή πίστη και επομένως, δεν μπορεί να ασκηθεί ακαίρως και κατά τρόπο προσκρούοντα στην αρχή της καλής πίστης (ΑΠ 1913/2008).
Σημείωση 4
Σε περίπτωση μη επιστροφής του πράγματος κατά την ορισμένη ημέρα λήξης του χρησιδανείου ή επιστροφής αυτού καθυστερημένα, ο χρησάμενος καθίσταται υπερήμερος και ο χρήστης δικαιούται να ζητήσει εκτός από την παροχή, δηλαδή την επιστροφή του πράγματος, και αποζημίωση για την ζημία που υπέστη από την καθυστέρηση.
Δ. Ο χρήστης έχει δικαίωμα να απαιτήσει το πράγμα και πριν από την λήξη της σύμβασης, αν ο χρησάμενος το χρησιμοποιεί αντίθετα προς τους όρους της σύμβασης, ή αν το χειροτερεύει, ή αν το παραχώρησε χωρίς δικαίωμα σε τρίτον, ή αν ο ίδιος ο χρήστης χρειάστηκε επειγόντως το πράγμα και δεν μπορούσε να προβλέψει αυτή την ανάγκη (άρθρο 817).
Ε. Ο χρήστης, όντας νομέας του πράγματος, δικαιούται να ασκήσει κατά του χρησάμενου, που θεωρείται απλός κάτοχος αυτού, την αγωγή αποβολής από την νομή, εάν ο χρησάμενος μεταβάλλοντας διάνοια, θελήσει να αντιποιηθεί τη νομή για τον εαυτό του και εκδηλώσει τούτο στο χρήστη, οπότε ο τελευταίος από τη στιγμή που μάθει το γεγονός αυτό θεωρείται ότι αποβλήθηκε από τη νομή (άρθρα 810, 982, 987, 997 και 998 ΑΚ).
ΣΤ. Οι αξιώσεις του χρήστη για αποζημίωση λόγω μεταβολών ή φθορών του πράγματος παραγράφονται αφού περάσουν έξι μήνες από τότε που το ανέλαβε. Σε κάθε περίπτωση παραγράφονται μαζί με την αξίωση του χρήστη για ανάληψη του πράγματος (άρθρο 820 ΑΚ). Οι αξιώσεις του χρησάμενου για δαπάνες παραγράφονται αφού περάσουν έξι μήνες από τη λήξη του χρησιδανείου (άρθρο 821 ΑΚ).
Σημείωση 5
Σύμφωνα με την 416/2010 Γνωμοδότηση του ΝΣΚ, οι έγγραφες συμβάσεις χρησιδανείου υπόκεινται σε τέλη χαρτοσήμου και δεν υπάγονται στις εξαιρέσεις του άρθρου 20 του Κώδικα Τελών Χαρτοσήμου (Π.Δ. της 28.7.1931 (ΦΕΚ Α' 239).
Σημείωση 6
Σύμφωνα με την παρ. 16 άρθρου 8 του ν. 1882/1990, όπως ισχύει, ορίζονται τα εξής: «Συμφωνητικά που καταρτίζονται μεταξύ επιτηδευματιών ή τρίτων για οποιαδήποτε συναλλαγή θεωρούνται μέσα σε δέκα (10) ημέρες από της ημερομηνίας καταρτίσεως και υπογραφής από την αρμόδια Δ.Ο.Υ, άλλως είναι ανίσχυρα και δεν έχουν κανένα έννομο αποτέλεσμα.
Κατ’ εξαίρεση, δεν θεωρούνται τα συμφωνητικά του προηγούμενου εδαφίου που καταρτίζονται από επιτηδευματίες ή τρίτους με το Δημόσιο, τις Τράπεζες, τους Οργανισμού, τις επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τους δήμους και τις κοινότητες, τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις που εκδίδουν κάρτες συναλλαγών και τις εταιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης του Ν. 1665/1986».
Σημείωση 7
Έχει κριθεί παγίως ότι, δεν καθιερώνεται το ανίσχυρο του συμφωνητικού, που έχει καταχωρηθεί σύμβαση μεταξύ επιτηδευματιών, ή μεταξύ αυτών και τρίτων, εφόσον το εν λόγω συμφωνητικό δεν υποβληθεί στην αρμόδια ΔΟΥ και δεν θεωρηθεί από αυτή. Η δυσμενής συνέπεια από την μη θεώρηση του ως άνω συμφωνητικού ισχύει μόνο έναντι της φορολογικής αρχής, ενώ το συμφωνητικό αυτό παραμένει έγκυρο και δεσμεύει τους συμβαλλόμενους (ΑΠ 80/2010, ΣτΕ 4326/2014).