Τόσο στην τακτική διαδικασία, όσο και στις ειδικές διαδικασίες, ως προς την ερημοδικία των διαδίκων ισχύουν οι γενικές διατάξεις των άρθρων 271 και 272 ΚΠολΔ.

Σημείωση 1

Μόνη εξαίρεση είναι, η του άρθρου 621 παρ. 2 εδ. τελ. για τις δίκες των εργατικών διαφορών, όπου εξακολουθεί να ισχύει το σύστημα της μονομερούς συζήτησης (ΜονΠρΠειρ 627/2019).

Α. Πότε επιτρέπεται η ανακοπή κατά ερήμην απόφασης (ανακοπή ερημοδικίας)

Σύμφωνα με το άρθρο 501 ΚΠολΔ, ανακοπή κατά απόφασης που έχει εκδοθεί ερήμην επιτρέπεται, αν εκείνος που δικάσθηκε ερήμην α) δεν κλητεύθηκε καθόλου ή β) δεν κλητεύθηκε νόμιμα, ή εμπρόθεσμα ή γ) αν συντρέχει λόγος ανώτερης βίας.

Σημείωση 2

Ως ανώτερη βία (δικονομική ανώτερη βία ταυτιζόμενη με την  ουσιαστικού δικαίου ανώτερη βία) νοείται κάθε απρόβλεπτο και εξαιρετικό γεγονός, είτε αντικειμενικό, είτε σχετικό με το πρόσωπο του διαδίκου που ερημοδικάστηκε, ή του πληρεξουσίου του δικηγόρου, το οποίο στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορεί να αποτραπεί ούτε με μέτρα εξαιρετικής επιμέλειας και σύνεσης.

Σημείωση 3

Τέτοιο γεγονός αποτελεί για τον διάδικο που ερημοδικάσθηκε, και η αιφνίδια βαριά ασθένεια του διαδίκου και η εξ αιτίας αυτής αδυναμία να εμφανιστεί στο δικαστήριο, ή να ενεργήσει δικαστική ή εξώδικη πράξη, ή να προβεί στις δέουσες ενέργειες για την ανάθεση σε δικηγόρο της εκτέλεσης της εν λόγω πράξης ή παραστάσεως του και νομιμοποιήσεως του πληρεξουσίου δικηγόρου του, εφ όσον τα γεγονότα αυτά υπήρξαν απρόβλεπτα και αναπότρεπτα και επιπλέον συνέβαλαν στην επέλευση της ερημοδικίας (ΑΠ 544/2016, ΑΠ 1568/2013, ΑΠ 1260/2012).

Σημείωση 4

Τέτοιο γεγονός αποτελεί για τον διάδικο που ερημοδικάσθηκε και η αιφνίδια ασθένεια του πληρεξουσίου δικηγόρου του διαδίκου, εξ αιτίας της οποίας αυτός δεν μπόρεσε να ενεργήσει δικαστική ή εξώδικη πράξη, ή να προβεί στις δέουσες ενέργειες για την ανάθεση σε άλλο δικηγόρο της εκτέλεσης της εν λόγω πράξης (ΑΠ 764/2013).

Σημείωση 5

Δεν εμπίπτει στην έννοια της ανώτερης βίας η ασθένεια του διαδίκου, ή του συγγενικού του προσώπου, που εμποδίζει αυτόν να παραστεί στο δικαστήριο, όταν μπορεί να παρασταθεί δια του πληρεξουσίου δικηγόρου του (ΑΠ 273/2013, ΑΠ 598/2012,  ΑΠ 1115/2019).

Β. Δικαίωμα άσκησης ανακοπής ερημοδικίας

Δικαίωμα ανακοπής ερημοδικίας έχουν ο ενάγων, ο εναγόμενος, ο εκκαλών, ο εφεσίβλητος, εκείνος που άσκησε κύρια παρέμβαση, εφ όσον δικάστηκαν ερήμην, οι καθολικοί διάδοχοί τους, καθώς και οι μετά την άσκηση της αγωγής ειδικοί διάδοχοί τους (502 ΚΠολΔ).

Σημείωση 6

H μη κατάθεση, ή η εκπρόθεσμη κατάθεση προτάσεων, στην τακτική διαδικασία, από κάποιον από τους διαδίκους σηματοδοτεί την μη κανονική συμμετοχή του στη δίκη και επάγεται την ερημοδικία του, είτε είναι ενάγων, είτε εναγόμενος.

Σημείωση 7

Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 280 παρ. 2 ΚΠολΔ, θεωρείται ότι δεν εμφανίζεται ο διάδικος που ζητεί μόνο αναβολή, η οποία δεν έγινε δεκτή από το Δικαστήριο (ΜονΠρΠειρ 627/2019).

Σημείωση 8

Όποιος άσκησε πρόσθετη παρέμβαση και δεν έλαβε μέρος κανονικά στη δίκη, και όταν θεωρείται ομόδικος του διαδίκου υπέρ του οποίου άσκησε την παρέμβαση, δεν έχει δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή, εκτός αν ανέλαβε τη δίκη.

Σημείωση 9

Όποιος άσκησε πρόσθετη παρέμβαση μπορεί να ασκήσει το δικαίωμα της ανακοπής του διαδίκου υπέρ του οποίου είχε παρέμβει.

Γ. Προθεσμία  ανακοπής ερημοδικίας

Κατά το άρθρο 503 ΚΠολΔ η προθεσμία της ανακοπής ερημοδικίας είναι δεκαπέντε ημέρες, αν ο διάδικος που δικάσθηκε ερήμην, διαμένει στην Ελλάδα και αρχίζει από την επίδοση της απόφασης, ή εξήντα ημέρες αν έχει άγνωστη διαμονή, ή διαμένει στο εξωτερικό και αρχίζει από την τελευταία δημοσίευση, κατά άρθρο 135 παρ. 1, της περίληψης της έκθεσης για την επίδοση της απόφασης.  

Δ. Συνέπειες άσκησης ανακοπής ερημοδικίας

α) Αν η ανακοπή ερημοδικίας ασκηθεί εμπροθέσμως και σύμφωνα με τις νόμιμες διατυπώσεις των άρθρων 503 παρ. 1 και 505 παρ. 1 ΚΠολΔ, και αν πιθανολογείται ότι είναι βάσιμος ο λόγος που προτάθηκε, τότε το Δικαστήριο εξαφανίζει την ερήμην απόφαση και προχωρεί στην εξέταση της διαφοράς, αφού οι διάδικοι επανέλθουν στην κατάσταση που υπήρχε πριν από την απόφαση που εξαφανίστηκε.

β) Αν η ανακοπή δεν ασκήθηκε νομίμως και εμπροθέσμως ή αν δεν πιθανολογείται η βασιμότητα του λόγου της, το Δικαστήριο απορρίπτει την ανακοπή και διατάσσει να εισαχθεί το παράβολο στο δημόσιο ταμείο (άρθρο 509 ΚΠολΔ).

Σημείωση 10

Αν κατά της ερήμην πρωτόδικης απόφασης ασκηθεί ανακοπή ερημοδικίας και αυτή απορριφθεί ο διάδικος μπορεί να προσβάλει και την απορριπτική απόφαση με έφεση. Το εφετείο, κάνοντας δεκτή την έφεση, θα εξαφανίσει την πρωτόδικη απόφαση, θα δεχθεί την ανακοπή, θα ακυρώσει την ερήμην πρωτόδικη συζήτηση και την πρωτόδικη απόφαση και, αφού διατάξει την απόδοση του παραβόλου, θα προχωρήσει αμέσως στην εξέταση της διαφοράς. Η προθεσμία για την άσκηση εφέσεως κατά της αποφάσεως αυτής, που απέρριψε την ανακοπή, αρχίζει να τρέχει, σύμφωνα με τη γενική διάταξη του άρθρου 518 παρ. 1 ΚΠολΔ, από την επίδοση της εν λόγω αποφάσεως (ΑΠ 1222/2000, ΑΠ 329/2019).

Ε. Έφεση - αναίρεση κατά ερήμην απόφασης

1) Η ερήμην οριστική απόφαση υπόκειται σε έφεση ή αναίρεση, μόνο αφ ότου έπαυσε να υπόκειται σε ανακοπή ερημοδικίας, είτε γιατί παρήλθε η προς άσκηση αυτής προθεσμία από την επίδοση της ερήμην απόφασης, είτε γιατί ο δικαιούμενος προς άσκηση αυτής διάδικος, που δικάσθηκε ερήμην, παραιτήθηκε νομίμως από το ασκηθέν ένδικο μέσο της ανακοπής, ή από το δικαίωμα προς άσκηση αυτού, καθ όσον έκτοτε αυτή καθίσταται τελεσίδικη και προσβάλλεται με έφεση, ή αναίρεση. Η απόδειξη της τελεσιδικίας της προσβαλλόμενης απόφασης γίνεται με την προσκομιδή της σχετικής έκθεσης επίδοσης, ή με την επί του επιδοθέντος αντιγράφου αυτής σχετική επισημείωση του δικαστικού επιμελητή, σε συνδυασμό με βεβαίωση της γραμματείας του δικαστηρίου που την εξέδωσε, ότι δεν ασκήθηκε το ένδικο μέσο της ανακοπής (ΑΠ 845/1918, ΑΠ 185/2018, ΑΠ 528/2020)

2) Αν παραλειφθεί η επίδοση της ερήμην απόφασης, δεν αρχίζει η προθεσμία άσκησης ανακοπής ερημοδικίας κατ' αυτής, οπότε αντίστοιχα δεν υπάρχει χρονικό όριο για την άσκηση κατ' αυτής έφεσης, ή αναίρεσης, με απώτερο χρονικό όριο την προθεσμία των δύο ετών από την δημοσίευση της απόφασης (ΑΠ 2102/2017, ΑΠ 688/2019).

Σημείωση 11

Η άσκηση απ ευθείας έφεσης, ή αναίρεσης, από τον ερημοδικασθέντα, δηλαδή κατά παράλειψη της ανακοπής ερημοδικίας, ή έφεσης, και ενώ διαρκεί η προθεσμία τους (άρθρο 503, 518 ΚΠολΔ), υποδηλώνει σιωπηρή παραίτηση από το δικαίωμα άσκησης απ` αυτόν ανακοπής ερημοδικίας, ή έφεσης (άρθρ. 299 ΚΠολΔ), η οποία είναι επιτρεπτή και έγκυρη, εφ όσον όμως ο υπογράφων το δικόγραφο της αναίρεσης έχει την ειδική προς τούτο πληρεξουσιότητα, που απαιτεί το άρθρο 98 περ. β ΚΠολΔ (ΑΠ 938/2018, ΑΠ 1261/2011, ΑΠ 329/2019).

Ε. Αναστολή εκτέλεσης ερήμην απόφασης

Η εμπρόθεσμη άσκηση ανακοπής, ή έφεσης, κατά της ερήμην απόφασης, δεν αναστέλλει την εκτέλεση της ερήμην απόφασης που κηρύχθηκε προσωρινά εκτελεστή. Ο διάδικος μπορεί,  σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 908, 910, 912 ΚΠολΔ, έως την πρώτη συζήτηση στο ακροατήριο της ανακοπής, ή της έφεσης, να ασκήσει αίτηση αναστολής εκτέλεσης της ερήμην απόφασης, ζητώντας να ανασταλεί οριστικά ή εν μέρει η εκτέλεση, έως ότου εκδοθεί οριστική απόφαση, με τον όρο να δοθεί εγγύηση η οποία ορίζεται από την απόφαση που διατάζει την αναστολή, ή και χωρίς εγγύηση, εφ όσον πιθανολογείται η ευδοκίμηση της ανακοπής, ή της έφεσης. Την αναστολή την διατάσσει το δικαστήριο το οποίο εξέδωσε την ερήμην απόφαση με την  διαδικασία των άρθρων 686 επ.

Σημείωση 12

Η εξαφάνιση της ερήμην απόφασης επέρχεται με μόνη την άσκηση νομότυπης και εμπρόθεσμης έφεσης, ανεξαρτήτως αν οι λόγοι αυτής είναι και βάσιμοι κατ ουσία, δηλαδή δεν απαιτείται να ευδοκιμήσει προηγουμένως κάποιος λόγος της έφεσης, αλλά αρκεί η τυπική παραδοχή της και μετά την εξαφάνισή της, χωρεί ενώπιον του δευτεροβάθμιου νέα συζήτηση της υπόθεσης (ΑΠ 1015/05, ΜονΠρΠειρ 505/2018).